Metiga'nın Vocal Chain Cheatsheet'i

Ses kaydını aldın. Diksiyonun, vurgun, tonlaman, her bokun püsürün on numara. Ama dinleyince bir şeyler ham, bir şeyler eksik geliyor, de mi? İşte o "profesyonel" dokunuşun sırrı mix'te gizli. Bu rehberde, kendi kullandığım "vocal chain" yani plugin zincirini ve her bir parçanın ne işe yaradığını en basit haliyle anlatacağım.

Lesgo.

Adım 1: Gürültü ve "Çamur" temizleme (NS1)

Kaydı aldıktan sonra ilk işim dip ses, yankı ve odanın o "boş" uğultusunu temizlemek. Bunun için Waves NS1 gibi tek düğmeli, basit bir gürültü temizleyici kullanıyorum.

• Ne halta yarıyor?
  Bu pluginin tek bir düğmesi var. Yükselttikçe, arkadaki gürültüyü bastırıyor. Teknik olarak yaptığı şey, sesin en alt (uğultu) ve en üst (tıslama) kısımlarını hafifçe kırparak daha odaklı, "tight" bir ses vermek.
• Neden kullanıyorum?
  İptidai, ama etkili. Ve açıkçası daha kaliteli alternatifler için fazla tembelim. Hızlı çözüm sunuyor.

Ücretsiz Alternatifler: Daha kaliteli ve kontrol edilebilir sonuçlar için mvsep.com sitesinin "BSRoformer" modelini veya vocalremover.org sitesini kullanabilirsiniz. Bunlar online çalışır, sesi yükleyip temizlenmiş halini indirirsiniz.

Adım 2: Sesi Şekillendirme (C6 Multiband Compressor)

Geldik en önemli kısma. Bu benim İsviçre çakım. Normalde insanlar sesi şekillendirmek için EQ kullanır, ben ise C6 gibi bir "multiband compressor" kullanmayı tercih ediyorum. Bu alet, sesin farklı frekans bölgelerine (bas, orta, tiz) ayrı ayrı kompresör uygulamamı sağlıyor. Yani hem EQ hem kompresör bir arada.

• Low Cut (Bas Kesimi - Turuncu Çizgi): Soldaki turuncu çizgiyle sesin en alt frekanslarını kesiyorum. Bu, mikrofona nefes verirken çıkan "patlama" seslerini (pop filter'ın kaçırdıklarını), odadaki uğultuyu ve gereksiz çamuru temizler. Ben bass tipi bir sese sahip olduğum için sesimin doğal derinliğini öldürmemek adına bu kesiği çok abartmıyorum. Siz kendi ses tipinize göre ayarlayın. Genelde 80-120 Hz arası iyidir.
• Tizler (Parlaklık & Kontrol - Sarı ve Pembe Çizgiler): Sağ tarafa bakarsanız, tizleri (yüksek frekansları) fena halde yükselttiğimi göreceksiniz. Bu, sese modern, havalı ve parlak bir his veriyor. AMA! Sadece boostlarsan ses çok cırtlak ve rahatsız edici olur. O yüzden aynı bölgeye kompresör uygulayarak o tizlerin aşırı parlayıp kulağı tırmalamasını engelliyorum. Yani hem gazı köklüyorum, hem de frene basıyorum. Sonuç: Kontrollü bir parlaklık.
• Orta Frekanslar (Sıcaklık ve Netlik): Görüntüde kapalı olan ortadaki iki bandı genelde şöyle kullanıyorum:
  • Dublaj/Seslendirme için: ~500 Hz civarına minik bir boost atıp, ~2500 Hz civarını hafifçe kompresleyerek sese "sıcaklık" ve gövde katıyorum.
  • Şarkı Vokali için: Tam tersi. Midler enstrümanlarla çakışmasın diye genelde hafifçe kısarım.

Ücretsiz Alternatifler: Herhangi bir "Multiband Compressor" veya "Dynamic EQ" işinizi görür. TDR Nova güzel bir alternatif, öneririm.

Adım 3: "Yapıştırıcı" (CLA-2A)

Sesi şekillendirdik, şimdi sıra geldi her şeyi bir araya getirmeye. CLA-2A benim "yapıştırıcım". Kompresörler temel olarak sesin en yüksek ve en alçak yerleri arasındaki farkı azaltır. Yani fısıltılarınızı biraz yükseltir, bağırışlarınızı biraz kısar. Böylece daha stabil, dinlemesi kolay bir vokal elde edersiniz.

• Neden CLA-2A?
  Bu "optik" bir kompresör. Yani yavaş ve müzikal çalışır. Sesi aniden ezmek yerine nazikçe masaj yapar gibi eşitler. Vokale tatlı bir karakter ve sıcaklık katar. Sadece iki ana düğmesi var: Peak Reduction (ne kadar sıkıştıracağı) ve Gain (sıkıştırmadan sonraki ses seviyesi).
• Daha Hızlı Bir Şey İstersen,
  Eğer çok patlamalı, dinamik bir ses kaydın varsa (rap, anons gibi) CLA-76 gibi daha hızlı bir kompresör daha iyi iş görebilir. Ya da kullandığınız herhangi bir kompresörün "Attack" (ne kadar hızlı tepki vereceği) ve "Release" (işi bitince ne kadar hızlı normale döneceği) ayarlarıyla oynayarak istediğiniz sonucu alabilirsiniz.

Adım 4: Son Temizlik (Soothe2)

Bu plugin beni taşımaktan sırt kası yaptı, her miximde bunu kullanıyorum, hatta bazen temizlemek için mastera da atıyorum. Soothe2, sesteki rahatsız edici, rezonans yapan frekansları otomatik olarak bulup sadece onlar ortaya çıktığında kısan akıllı bir temizleyici. Yani sürekli devrede olan bir EQ gibi değil, gerek görmediği frekanslara el sürmüyor paşam. EQ demişken, arayüzü bir EQ'ya çok benziyor, ama alakası yok. Dalgayı nerede arttırırsan oraları kısıyor.

• Ayarlarım:
  Normalde ana "Depth" düğmesini bu kadar açmak pek önerilmez. Ama ben "Sharpness" (keskinlik) ve "Selectivity" (seçicilik) ayarlarını sona dayayarak Soothe'un bir buldozer gibi her şeyi ezmesini değil, bir sniper gibi sadece sorunlu noktaları vurmasını sağlıyorum.
• Ayarlarımın Amacı:
  • 700 Hz civarı boost: Sesteki o "kutumsu" tınıyı ve alt-orta frekanslardaki çamuru, sesin sıcaklığına çok zarar vermeden temizliyor.
  • Yüksek frekanslarda attenuate: Pluginin tizlere olan etkisini biraz kısarak, özellikle "T", "S" ve "Ş" harflerinin aşırı parlamasını (sibilance/lisp) engelliyorum. C6 ile verdiğim parlaklığın cılkını çıkarmamış oluyoruz.

Ücretsiz Alternatif: Vastaus kullanılabilir. TDR Nova da kirli frekansları yakalayabiliyor, ama Soothe ve Vastaus kadar hassas değil.

---

Na bu kadar. Bu benim default chainim. Unutmayın, bu ayarlar benim sesime ve ekipmanıma göre. Sizin için bir başlangıç noktası olsun. Kendi sesinizi dinleyin, neye ihtiyacı olduğunu anlamaya çalışın ve en önemlisi: denemekten korkmayın. Her düğmeyi sonuna kadar çevirin, ne yaptığını duymaya çalışın. En iyi öğretmen kendi kulağınızdır.

Bonus: Efektler

---

Reverb/Yankı

"Ses efekti" denince çoğumuzun aklına ilk olarak yankı, yani Reverb gelir. Ama reverb'ü yanlış kullanmak, sesi parlatmak yerine çamura bulamanın en kolay yoludur.

Bu yüzden size "doğrudan vokale reverb basmak" yerine, profesyonellerin kullandığı "Reverb Send" tekniğini ve benim bu teknikte kullandığım eklenti zincirini anlatacağım.

Önce Kavramlar: "Reverb Send" ve "Sidechain" Ne Demek?

Kafalar karışmasın, çok basit:

• Reverb Send (Paralel Kanal): Ana vokal kanalınıza doğrudan reverb eklemek, temiz bir yemeği ketçaba boğmak gibidir. Hem yemeğin tadı kaybolur hem de her şey vıcık vıcık olur. Bunun yerine, ana vokal yolundan ayrı, paralel bir "efekt yolu" açarız. Buna "Send" veya "Bus" denir. Reverb'ü bu ayrı yola koyarız. Böylece ana vokalimiz kupkuru ve net kalırken, yankının sesini istediğimiz kadar ana vokale karıştırabiliriz. Tam kontrol bizde olur.
• Sidechain (Otomatik Ses Kısma): Bu, bizim efektlere kendimizi büyük ve tehditkar gösterme çabamız. Reverb'e diyoruz ki: "Ana vokal konuşurken/şarkı söylerken sen sus, ensene yapıştırıveririm bi tane 3 ay pipetle beslenirsin." Vokal ne zaman devreye girse, sidechain sayesinde reverb'ün sesi otomatik olarak kısılır. Vokal susunca, yankı tekrar ortaya çıkar ve boşlukları doldurur. Sonuç? Vokal asla yankının altında ezilmez, her zaman önde ve anlaşılır kalır.

Adım 1: "S"leri Kafalarına Vura Vura Terbiye Et

• Ne halta yarıyor?
  Zincirin en başına bir De-Esser koyuyorum. "Ama Soothe2 ile zaten yapmıştık?" dediğinizi duyar gibiyim. Sus, bir şey anlatıyoruz burada, sözümü kesme... Bu farklı. Bu De-Esser'ın amacı, reverb'e giden sinyaldeki "S", "Ş", "Ç" gibi sert sessizleri ezmek. Neden? Çünkü bu harfler yankılandığında çok rahatsız edici, cızırtılı bir "tsssss" sesi yaratır. Yankının yumuşak ve pürüzsüz olmasını istiyoruz, tıslamalı değil.
• Neden Antares?
  Arayüzü gördüğüm en basitlerden. İki düğme, olay bitti. Totomu sağlama almayı seviyorum.

Ücretsiz alternatif: Herhangi bir De-Esser iş görür. Hatta bir EQ ile o frekansları kısıp (low-pass) da benzer bir etki alabilirsiniz.

Adım 2: Yankıyı Önceden Şekillendir

• Ne halta yarıyor?
  Yankı efektini uygulamadan önce, yankılanacak sesin frekanslarını temizliyorum. Gördüğünüz gibi abartılı bir şey yok, sadece bir "low-shelf" ve "high-shelf" ile sesin en alt ve en üst kısımlarını kesiyorum. Bu, yankının çamurlu ve uğultulu baslar veya cızırtılı tizler üretmesini engeller.
• Neden yapıyorum?
  Daha fazla kontrol sahibi olmak için. Ana efektimiz olan Valhalla'nın içinde de EQ var, isterseniz bu adımı tamamen atlayıp oradaki EQ'yu kullanabilirsiniz. Tercih meselesi.

Ücretsiz alternatif: Herhangi bir basit EQ.

Adım 3: Yankı

Ana efektimiz bu. Sese o üç boyutlu derinliği ve mekanı veren meret.

• Benim Ayarlarım ve Butonların Anlamları:
  • MIX: EN ÖNEMLİ AYAR! Bir "Send" kanalı kullandığımız için, bu düğmenin %100 olması şart. Çünkü bu kanalda sadece efektin kendisini istiyoruz, kuru sinyali değil.
  • DECAY: Yankının ne kadar süre devam edeceğini belirler. Kısa bir süre daha doğal, uzun bir süre daha dramatik bir etki yaratır.
  • PREDELAY: Ana sesiniz duyulduktan ne kadar sonra yankının başlayacağını belirler. 0 yaparsanız vokal ve yankı üst üste biner, çamur olur. Küçük bir gecikme eklemek, vokal ile yankı arasında bir boşluk yaratarak sesin daha net duyulmasını sağlar.
  • COLOR: "NOW" modern, temiz ve hışırtısız bir ses verir. Daha eski, lo-fi bir hava isterseniz "1970s" veya "1980s" seçenekleri sese biraz analog karakter (ve hışırtı) ekler.
  • MODE: "Plate" reverb'ler parlak ve pürüzsüzdür, vokaller için çok popülerdir. Daha doğal bir oda hissi için "Smooth Room", daha epik ve büyük bir alan için "Chamber" veya "Cathedral" modlarını deneyebilirsiniz.
  • DAMPING & EQ: Bunlar yankının tonunu ayarlar. EQ kısmındaki "HighCut" ve "LowCut" ile, Adım 2'de yaptığımız temizliği direkt burada da yapabilirsiniz.

Ücretsiz Alternatifler: Convology XT veya MConvolutionEZ harika ücretsiz seçeneklerdir.

Adım 4: Yankıya Haddini Bildir (RCompressor - Sidechain)

• Ne halta yarıyor?
  Bu kompresör, reverb zincirinin en sonunda yer alıyor ve ana vokal kanalından "sidechain" sinyali alıyor. Yani ana vokal ne zaman aktif olsa, bu kompresör devreye girip reverb'ün sesini eziyor. Vokal susunca kompresör devreden çıkıyor ve reverb tekrar duyulur hale geliyor.
• Ayarlarımın Anlamları:
  • THRESH & RATIO: Bu ikisi, vokal geldiğinde yankının ne kadar agresif kısılacağını belirler. Ben bayağı bir kısmasını seviyorum ki vokal hep önde kalsın.
  • ATTACK & RELEASE: Bunları yüksek tutuyorum. Attack, kompresörün ne kadar hızlı devreye gireceğini belirler. Hafif yüksek olması, vokal başlarken yankının aniden kesilmemesini, daha yumuşak bir geçiş olmasını sağlar. Release, vokal bittikten sonra yankının ne kadar hızlı geri geleceğini belirler. Yüksek olması, yankının yavaşça tekrar yükselerek boşlukları doğal bir şekilde doldurmasını sağlar.
  • OPTO & WARM: Bunlar karakter düğmeleri. "Opto", kompresörün daha yavaş ve müzikal tepki vermesini sağlar (CLA-2A gibi). "Warm" ise sese hafif bir analog doygunluk ekleyerek daha "sıcak" tınlamasına yardımcı olur. Genelde ikisini de açıp geçiyorum.

Alternatif olarak: sidechain destekleyen herhangi bir kompresör olur.

---

Distortion

Rehber boyunca sesi temizlemekten, parlatmaktan, pürüzsüzleştirmekten bahsettik. Peki ya amacımız tam tersiyse? Belki sesin ebesini bellemek istiyon. Hadi bakalım çık işin içinden...

Özellikle retro bir tv, anons veya telsiz efekti yaratmak istediğimde ya da agresif metal vokallerini daha da öne çıkarmak gerektiğinde, direkt distortion atıyorum. Benim bu konudaki favorim Waves Berzerk Distortion.

Distortion Nedir ve Neden Vokale Eklenir?

Distortion, en basit tanımıyla ses sinyalini "kırmak"tır. Sesi bir nevi haddinden fazla zorlayarak üst frekanslarda harmonikler (yani normalde orada olmayan yeni frekanslar) yaratır. Bu da sese doygunluk, agresiflik ve "kesicilik" katar. Vokalin miksin içinde kaybolmasını engeller ve ona belirgin bir doku verir.

En Önemli Kural: Distortion'ı doğrudan vokalin üzerine %100 basarsan, sonuç genelde dinlenemez bir gürültü olur. Sır, bunu paralel olarak, yani tadımlık kullanmakta. İşte Berzerk'in düğmeleri ve benim kullanım şeklim:

• DRIVE (Ortadaki Devasa Düğme): Bu, işin gaz pedalı. Ne kadar çevirirsen, sesi o kadar "kırmaya" ve kirletmeye başlarsın.
• CHARACTER & GO!: Burası distorsiyonun karakterini, tadını seçtiğin yer. "Buzzed" seçeneği daha cızırtılı, arı vızıltısı gibi bir ton verirken onlarca farklı "kırılma" tipi mevcut. Ne istediğini bilmiyorsan ortadaki "GO!" düğmesine bas gitsin, plugin senin için rastgele bir karakter yaratır. Çok eğlencelidir.
• MIX (% Düğmesi): BU EN ÖNEMLİ DÜĞME. Bu, temiz vokal ile kirli (distorted) vokal arasındaki dengeyi ayarlar. Benim gibi, amacınız sadece hafif bir karakter katmaksa ve işin bokunu çıkarmamaksa, bu düğmeyi genelde %5 ile %20 arasında tutarım. Bu sayede vokal temiz duyulmaya devam ederken, arkasında onu destekleyen ve öne çıkaran kirli bir katman oluşur.
• DENSITY: Distorstionın ne kadar "yoğun" ve "kalın" olacağını ayarlar. "Disorder" tarafı daha kaotik, "Order" tarafı daha kontrollü bir sonuç verir.
• FDBK / DYN / EQ Sekmeleri:
  • FDBK: Tehlikeli ama eğlenceli feedback/çınlama düğmesi. Vokale çığlık attırmak gibi.
  • DYN (Dynamics): Akıllı distorsiyon. "Sadece ses yükseldiğinde devreye gir" demeni sağlar. Özellikle scream vokallerde, sadece çığlık anlarının daha da yırtıcı olmasını sağlamak için harikadır.
  • EQ: Distorsiyonun kendisini Ekolayzırlamanı sağlar. Sadece tizlerin mi kirlenmesini istiyorsun, yoksa basların mı? Buradan ayarlarsın.
• TEMPERATURE (Sıcaklık): Bu basit bir ton düğmesi. Maviye doğru soğuk, metalik ve ince bir ton alırken; kırmızıya doğru sıcak, dolgun ve analog bir tona ulaşırsın.

Ücretsiz Alternatif: Influx by FKFX, çok yaratıcı ve kaliteli sonuçlar alabileceğiniz harika bir ücretsiz distortion/efekt eklentisidir.

---

Son Söz: Kurallar Yıkılmak İçindir

Bu rehberde size kendi vokal mix zincirimi, yani benim izlediğim yolu anlattım. Bu, "tek doğru yol" değil. Bu, benim sesim ve benim tarzım için işe yarayan bir başlangıç noktası.

Sizin için en önemli tavsiyem şu: Kulağınıza güvenin. Bir ayar kağıt üzerinde "yanlış" görünebilir ama kulağa güzel geliyorsa o ayar doğrudur. Her düğmeyi sonuna kadar çevirin, ne yaptığını duyun. Eklentilerin sırasını değiştirin, neyin değiştiğini anlamaya çalışın.

Bu işin %50'si teknik bilgi ise, diğer %50'si kesinlikle deneme-yanılma ve zevktir.

Şimdi sıra sizde. Programı açın ve ortalığın anasını ağlatın. En iyi öyle öğrenilir.